HAMMAGA OMAD!!!

Abituriyent uyqusi

“Obidning ibodatidan olimning uyqusi afzal”, degan naqlni mushohada etib ko’rdim. Bu naqlda faqat obid kishi, olim kishi va ibodatdan tashqari uyquning zarurati haqida ham fikr yuritish mumkin. Agar obid ibodatda bo’lsa, uning bu ishi faqat o’zigagina foyda keltiradi. Obid kishidan farqli ravishda olim kishi ilm ziyosini taratadi, o’zining bilganlarini ko’pchilikka o’rgatadi va o’zi bilan bir vaqtda boshqa kishilarga ham foyda keltiradi. Olimning uxlashi esa uning tetikligini ta’minlaydi, shijoatini oshiradi va ko’proq kishilarga foydasi tegadigan ishlarni qilish uchun kuch beradi. Shu nuqtai nazardan olimning uxlab dam olishi obidning ibodatidan afzalligi uqtirilgan.

Abituriyent ham bo’lajak olim hisoblanadi. U oliygohga kirish uchun ilm o’rganadi, bilimini mustahkamlashga harakat qiladi va kelajakda ilm ziyosini boshqalarga ham ulashish maqsadi bilan o’qiydi. Demak, abituriyent uchun ham uyqu juda muhim hisoblanadi.

Ko’pchilik abituriyentlar “o’qishim kerak ekan”, deb uyquni cheklashga harakat qilishadi. Masalan, o’quvchilarim orasida ham sutkasida 3-4 soat uxlab qolgan vaqtini o’qishga bag’ishlashga harakat qiladiganlar bor. Ularning bu tanlovi kamroq uxlab ko’proq bilim olish nuqtai nazaridan yaxshidek bo’lib tuyulsa ham, sog’liqqa salbiy tasiri, o’rganishga bo’lgan ishtiyoqning pasayishi kabi salbiy oqibatlari jihatidan juda zararli hisoblanadi.

Uyqu nima? Biz uxlaganimizda tanamiz to’liq “o’zini o’zi davolash, qayta tiklash” holatida bo’ladi va bizning tush ko’rishimiz davomida miyamiz tanamizning barcha a’zolarini tiklash bilan band bo’ladi. Huddi kasallik davolanganidek, uyqu ham inson tanasidagi kun davomida orttirilgan horg’inlik “kasalliklari”ni davolaydi. Bunday o’zini o’zi tiklash jarayonining to’liq amalga oshirilishi uchun tanaga yetarlicha vaqt, ya’ni yetarlicha uyqu zarur bo’ladi. Agar tana yetarlicha vaqt dam olmasa, u o’zini o’zi to’liq tiklay olmaydi, charchoqlar to’liq tuzatilmaydi va natijada biz kun davomida uyqisiragan holda huddi kasal kishidek tentirab yuramiz.

Organizmingiz talab qilgudek vaqt davomida uxlashingiz Siz uchun har tomonlaman foydali. Uxlashimizdan ko’ra uyg’oq holda yurganimizda bizga ko’p narsa qiziqroq tuyulishi mumkin, ammo insonning uyquda o’tkazadigan vaqti uning sog’ligi uchun juda foydali ekanligini unutmasligimiz kerak. Kimga nechi soat uyqining yetarli bo’lishi barchamizning organizmimizda joylashgan “biologik soatimiz”ga bog’liq. Bunday soat hammada bor. Kim uchundir bir sutkada 9 soatlik uyqu o’rtacha dam olish vaqti hisoblansa, boshqalar 7 soatlik uyqu bilan ham kun bo’yi tetik yura olishadi.

UYQUDA ADASHMANG. Ba’zilar uyquning bir soatginaga qisqartirilishi insonning kun davomidagi faoliyatiga hech qanday salbiy ta’sir o’tkazmaydi, deb xato o’ylashadi. Sizning biologik soatingiz talab qiladigan darajadagi uyquning hatto 1 soati qisqarsa, bu holat kun davomida e’tiboringizning pasayishiga, xotirangiz yomonlashuviga, tez chalg’ishingiz va hatto keragidan ortiqcha yeb, semirib ketishingizga ham olib kelishi mumkin.

Insonning uyqu tartibi juda qiyin o’zgaradi. Misol uchun Siz bir necha oy davomida doimiy, odatiy tarzda kechki soat 10 da uxlashga yotgan bo’lsangiz-u, to’satdan uxlash vaqtingizni kechki soat 12 va undan ham kechroqqa o’zgartirsangiz, tanangiz bu o’zgarishga juda qiyin moslashadi. Shuning uchun uyquni imkon qadar me’yorga solish va tartiblash kerak.

Ko’pincha abituriyentlar hafta davomida qattiq o’qib, kechalari uxlamasdan dars qilib chiqishadi va dam olish kunlarida, masalan yakshanba kuni, kun bo’yi uyqudan bosh ko’tarmay yotishga harakat qilishadi. Bu bilan ular bir haftalik uyqu “qarz”larini to’lashga harakat qilishadi. To’g’ri, bir haftalik uyquni cheklab qarz bo’lib qolgan bo’lsangiz, uni dam olish kunlarida ko’proq vaqt uxlash orqali qaytarishingiz mumkin. Ammo esingizda bo’lsin-ki, bir haftalik uyqu qarzidan bir kunda qutula olmaysiz! Shuning uchun uyquda ko’p qarz bo’lmaslikka harakat qiling.

QANCHA VAQT UXLASH KERAK? Uyquning davomiyligidan ko’ra uyqu sifati birinchi o’rinda turadi. Siz noqulay sharoitda 9 soat uxlab kun davomida o’zingizni charchagan his qilib yurishingiz mumkin. Ammo juda qulay, qorong’u, salqin, tinch va shovqinsiz xonada 5 soat dam olgan kishi o’zini Sizga nisbatan ancha yaxshi his qilishi mumkin. Shuning uchun uyqu soatlarining soniga emas, sifatiga e’tibor bering. Uxlash joyingizni toza saqlang, xonaning havosi, qorong’uligi va shovqindan himoyalanganligiga e’tibor bering. Uxlashingiz davomida hech kim Sizni behudaga uyg’otmasligi kerak. Tun davomida uyqungiz bir necha marta buzilsa, uxlash tartibingiz buzilishi va natijada tanangiz o’zini o’zi qayta tiklash jarayonini to’liq amalga oshira olmay qolishi mumkin.

Sizning biologik soatingiz va bir tunda necha soat uxlashigniz kerakligini qayerdan bilishingiz mumkin? Quyidagi holatlar insonning tunda yetarlicha uxlamaganligini va umuman, uyqu soatlariga rioya qilmayotganligini bildiradi:

• vaqtida uyg’onish uchun budilnik zarur bo’lsa;
• budilnikni o’chirib qo’ygandan so’ng ham bir necha daqiqa mizg’ib olish kerak bo’lsa;
• tongda yotgan o’rnidan turish juda qiyin kechsa;
• ertalablari erinchoqlik va faqat yotib uxlash haqidagi hayollar bilan band bo’lsa;
• iliq xonalarda, majlislar va darslarda, ayniqsa o’qituvchi gapirayotganda uyqu kelsa;
• mashinada va ovqatlanib bo’lgandan keyin uyqu kelsa;
• tushki patda mizg’ib olmasdan ishlashni davom ettirish imkoni bo’lmasa;
• kechki patda tez uxlab qolsa va televizor ko’rayotganda uyqu kelsa;
• dam olish kunlari kun bo’yi uxlashga talab ortsa;
• uxlashga yotgandan 5 daqiqa ichida uxlab qolsa.

Agar Sizda ham yuqoridagi holatlarning kamida uchtasi bo’lsa, demak Siz tungi uyquning o’zingizga kerakli bo’lgan soatlariga ega bo’lmayapsiz. Bu Siz uchun juda xavfli bo’lishi mumkin. Hozircha yuqoridagi holatlar bilan kurashib o’qishni davom ettirishingiz mumkin, ammo tez orada yuqoridagi bu holat sog’ligingiz yomonlashuviga olib keladi. Imkon qadar uyqu vaqtingizni tartiblab olishga harakat qiling.

UYQU BOSQICHLARI VA “KTH” UYQU. Uyqu bir necha muhim bosqichlarga bo’linadi. Har bir kishi tunda uxlashga yotganda bu bosqichlarni bosib o’tadi. Agar tunda uyqungizni buzishsa, yoki uyg’otib olishsa, uyquning ba’zi muhim bosqichlari bajarilmasdan qolishi mumkin. Bu esa, yuqorida aytib o’tilgandek, kun davomida inson faoliyatining sust kechishiga olib keladi.

Uyquning asosiy ikki qismi KTH bo’lmagan va KTH qismlarga bo’linadi. KTH – bu “ko’zning tartibsiz harakati” (REM – Rapid Eye Movement) hisoblanib, inson chuqur uyquga ketganda sodir bo’la boshlaydi. Bunda kishining ko’zi tarli tomonlarga to’xtovsiz va tartibsiz harakat qilaveradi.

Ilk KTH bo’lmagan bosqich uch qismdan iborat:

1. Uyquga ketish bosqichi. Bu holat odatda besh daqqiqa davom etadi. Bunda kishi tez uyg’otilishi mumkin va uning uyquga ketish jarayonida ko’z qorachiqlari qovoq orqasiga tortilib, miya uyquga tayyorlanadi.
2. Yengil uyqu holati. Bunda kishi 10-25 daqiqa davomida uyquga ketish bosqichidan o’tgandan so’ng uxlaydi. Siz bu bosqichdagi kishini oson uyg’otib olishingiz mumkin. Bu holatda bo’lgan kishining yurak urishi sekinlashadi, tanasi bo’shashadi va umumiy tana harorati pasayadi.
3. Chuqur uyqu. Yuqoridagi ikki bosqich bosib o’tilgandan so’ng chuqur uyquga ketish boshlanadi. Bu holatda yotgan kishini uyg’otsangiz, u tez uyg’ona olmaydi. Ko’zini ochgandan so’ng ham bir necha soniyaga o’zining qayerda ekanligini, nima bo’layotganligini anglay olmaydi. Aynan shu holatda asosiy KTH uyquga o’tiladi va miya qonni barcha muskullarga katta kuch bilan haydab, tananing o’zini o’zi davolash mexanizmini ishga tushirib yuboradi.

KTH uyqusi yuqoridagi uchta holat to’liq o’tilgandan so’ng yuz beradi. Yuqoridagi uch holat o’rtacha 70-90 daqiqa vaqt oladi, shuning uchun KTH uyquni uxlashgan yotgandan so’ng 70-90 daqiqa o’tgan sodir bo’ladi, deyish o’rinlidir. KTH uyqu bosqichida tush ko’rish boshlanadi. Yuqorida sanab o’tilgan KTH bo’lmagan uch bosqichli uyquda inson hech qanday tush ko’rmaydi, aynan to’liq KTH uyqu bosqicha o’tgandan so’ng inson miyasi o’z sohibia “kino” ko’rsatishni boshlaydi. Bu uyqu bosqichida qo’l va oyoq muskullari juda kuchli bo’shashtiriladi. Inson tanasi deyarli jonsizdek bo’lib qoladi. Har bir inson uchun uxlashning eng muhim bosqichi mana shu – KTH uyqu hisoblanadi.

Uxlashga yotishdan so’ng 70-90 daqiqa davomida uyqungiz umuman buzilmasligiga harakat qiling. Chunki bir marta uyg’onib ketsangiz, KTH bosqichidagi uyquga kirish uchun uyqu bosqichlarini yana boshidan bosib o’tishingizga to’g’ri keladi. KTH uyquda uxlamasangiz esa, tanangizning quvvati qayta tiklanmaydi va Siz umuman uxlamagan hisoblanasiz.

Uyquning sifati faqat kishi uxlaydigan xonasi va uyqu soatiga bog’liq emas. Kun davomida bajaradigan yomon, zararli odatlaringiz tungi uyqungizga salbiy ta’sir ko’rsatadi. Agar cheksangiz, spirtli ichimliklar ichsangiz tungi uyqungiz tanangiz uchun hech qanday foyda keltirmaydi. Chunki u faqat kunduzgi zararli ta’sirlarning oqibatlari bilan kurashadi va dam olishga vaqti bo’lmaydi. Umuman olganda, abituriyentning chekishi yoki spirtli ichimliklar iste’mol qilishining o’zi ahmoqlikdir. Chunki tolibi ilm faqat o’rganishga harakat qilishi va oliy o’quv yurtiga kirish uchun intilishi kerak. Har qanday kishiga to’liq zarar bo’lgan chekish va ichish illatlari esa ilm o’rganuvchi kishining eng katta dushmanlaridan biri hisoblanadi.

ABITURIYENTLARGA UXLASH MASLAHATLARI. Agar darsingiz ko’p bo’lsa, tunlaringizni kitob o’qish bilan o’tkazishdan boshqa imkoningiz qolmasa, uyqungizning to’liq soatlarini uxlash sharoitida bo’lmasangiz, quyidagi maslahatlarga amal qilgan holda uxlashingizni tartiblab oling:

• har doim KTH uyquni uxlashga harakat qiling. Tunning har birida kamida 3 soatlik KTH uyqu tanangiz uchun kerakli ekanligini unutmang. KTH uyquga kirish uchun kamida 70-90 daqiqa kerak bo’ladi, undan so’ng esa kamida 3 soatlik KTH uyqu! Uyquni aniq o’lchab, ilm olish uchun kuchingizni tiklang;
• darlardan bo’shab, imkon topganingizdan uyqu qarzlaringizni to’lashga harakat qiling. Kun davomida uyqusiz tentirab yursangiz darslarni yaxshi o’zlashtira olmasligingizni unutmang;
• uxlash xonangiz sifatiga e’tibor bering. uyqudan chalg’ituvchi narsalarni uxlash xonangizdan uzoqda saqlang;
• zararli odatlarga berilmang. Foydasiz narsalarning barchasi Siz uchun zararli ekanligini unutmang!

Ilm olishingizda uyquning o’rni beqiyos. Dam olish barcha charchoqlaringiz va kundalik erinchoqligingizni davolaydi. Abituriyentlar uchun o’qish, o’rganish, ilm olish oliy o’quv yurtlariga kirishlari uchun qanchalik muhim bo’lsa, ularning uxlashi, dam olishlari ham sog’lom bo’lishlarida shunchalik muhim ahamiyatga ega

Ta`lim muassasalari ta`lim yo`nalishlari roy`xati va test bo`yicha ularga muvofiq keluvchi fanlar majmuasi

Manba: dtm.uz

Eng ommabop mutaxassisliklar….

Иродали бўлишнинг 6 усули

Маълумки, агар муваффақият қозона олмасак, уйда ёки ишда озгина муаммоларга дуч келсак, ҳаёт тажрибамиз бир оз панд берса, дарҳол бизни тушкун кайфият ўраб олади. Тушкунлик эса ҳеч вақт бу ноқулай вазиятдан олиб чиқолмайди. Ўзимизни ўнглаб олишнинг ягона йўли иродали ва кучли мантиқий тафаккурга эга бўлишдир.

1. Бугунги кун нафаси билан яшанг. Ўтмишда йўл қўйган хатоларингизни, муаммоларингизни бир муддат эсдан чиқаринг. Келажагингиз бугун қўядиган қадамингизга боғлиқлигини унутманг. Сиз учун ҳар куни янги кун бошланиши кераклигини ҳис қилинг. Чунки ўз муаммоларингиз ҳақида ўйлаб, қайғурганингиз билан масала ўз ечимини топмайди, сиз эса беҳуда тушкунликка тушиш билан вақтингиз, имкониятингизни бой беришингиз мумкин. Яхшиси, ўзингизга энг ёқимли, қизиқарли бўлган машғулот билан шуғулланинг, кўнглингизга яқин инсон билан суҳбатлашинг.

2. Ўзингизда ишонч ҳосил қилинг. Кўпчилик ўз-ўзига ишонмаслик оқибатида эркин қадам ташлашдан, ютқазган нарсаларини қайтадан бошлашдан воз кечади. Аммо инсондаги ўзига бўлган ишонч ҳисси кўпинча унинг мақсадга эришишига сабаб бўлади. Шундай экан, ютқазишдан чўчиманг. Чунки ҳаёт ютиш ва ютқазишдан иборат, сиз қачондир ютқазган нарсаларингиз эвазига катта нарсани ютиб олишингиз мумкин.

3. Асло асабийлашманг. Асабийлик инсоннинг тиниқ фикрлашига тўсқинлик қилади, муаммони янада чигаллаштиради. Асабни жиловлашнинг ягона йўли – асабни бузадиган ҳолатларга аҳамият бермаслик.

4. Вақтида овқатланинг. Баъзилар иш ёки шахсий муаммолар ичида қолганда иштаҳасиз бўлиб, овқатланишни унутиб қўядилар. Бу билан ўз фаолиятларини янада сусайтираётганини билмайдилар. Ўз вақтида овқатланиб организмни мўтадиллаштиради ва ҳаракатчан, фаол бўлишига, мия фаолиятини яхшилашга ёрдам беради.

5. Муаммога четдан назар ташланг. Масалан, сиз учун каттароқ ва чигал ҳисобланган муаммо бошқалар учун арзимас бўлиши мумкин. Муаммоларингизга узоқроқдан туриб разм солинг, хафа бўлишга қанчалар ҳақли эканингизни ўйлаб кўринг. «Балки бундан ҳам қийинроқ вазиятга тушиб қолишим мумкин эди-ку», деган фикр билан ҳозирги аҳволингизга нисбатан сабрли ва шукрли бўлинг. Шунда сизни қийнаган муаммо аслида ҳеч нарса эканини англайсиз.

6. Ҳаётни борлигича қабул қилинг. Баъзи кишилар ҳаётни ўзим бошқараяпман, деб ўйлайдилар. Гарчи шундай кўринса-да, аслида ҳаёт инсонни бошқаради. Доим муваффақиятга эришиб келган киши бир гал панд еса, бунинг зарбини кўтара олмайди. Сабаби, у ҳаётни борича қабул қила олмайди. Бундай кишилар доим ўз хоҳиш-истаклари амалга ошиши керак деб ҳисоблайдилар. Омад юз ўгирганида мувозанатни йўқотиб қўядилар. Ҳаётни борлигича қабул қилиш эса кунида етти бор йиқилиб, етти бор ўриндан туришни ўргатади.

Ирода барчамиз учун керакли нарса. Аммо ҳамма ҳам ўзида бу кучни топа олмайди. Иродасизлик инсонни фаолликдан узоқлаштириши мумкин. Ҳаракатсиз, ғайратсиз инсон эса эртанги кунига ишона олмайди ва муваффақиятга эришиши қийин кечади. Ҳаёт синовларидан ўта олиш учун иродали бўлишимиз лозим. Ҳар бир қулаган нарсани бундан ҳам кўркамроқ қилиб тиклаш мумкинлигини ёдда тутинг ва буни уддалаш учун ўзингизга қайтадан имконият беринг. Шунда энг мустаҳкам иродага эришишингиз мумкин.

Talabalik baxtiga musharraf bo‘lgan barcha yoshlarni tabriklab qolamiz.

Mabodo, sizga omad kulib boqmagan bo‘lsa, tushkunlikka tushmang. Kelasi yil albatta omadingiz keladi!

———————————-

 

Dangasalikdan qutulishning 5 usuli.

Bazi paytlarda daftar-kitobni ochib qaragingiz kelmaydi. Biror ish qilishga esa qo’lingiz bormaydi. Chunki fikru zikringiz o’qishga kirishga qaratilganda. Shunda ko’nglingiz amriga bo’ysungan holda ushbu usullarga rioya qilsangiz yana dars qilishingizga xohish paydo bo’ladi.

1.DANGASALIK TUTSA NIMA QILASIZ?

Televizor ko’rasiz yoki divanda yotib olib,biron nima varaqlaysiz yo bo’lmasa do’stingizga SMS yozasiz. Ammo bu ham harakat-ku! Lekin natija erishish uchun bunday harakatlarni amalga oshirmagan ma’qul.  Siz yaxshisi hech nima qilmaslikka harakat qiling. Bu qo’lingizdan kelmasa kerak. Rostdan ham jim jit xonaga o’ting, hech nima qilmaslikka, hech narsa o’ylamaslikka, uxlamaslikka harakat qiling. Menimcha bu zerikarli. Agar shunday qilsangiz, 15 daqiqa o’tar-o’tmas o’zingiz zerikkan mavzuga nisbatan qiziqish uyg’onadi.

2.O’ZINGIZNI “JANGOVAR” HOLATGA SOLISHGA URINING.

Tetiklashtiruvchi musiqa qo’ying , ish o’rindig’ingiz yoki joyingizni ishlashga tayyor holatga keltiring. Bu holat dangasalikka qarshi kurashish borasidagi ichki hissiyotlaringizni ham uyg’otib yuboradi. Men aniq fanlarga tayyorlanaman. Matematika va fizika fanlari faqat hisob-kitobdan iborat bo’lganligi uchun musiqa eshitib misol ishlayman. Zerikish hissi uyg’onmaydi.

3.ODATDA QIYIN VAZIFALAR INSONNI ZERIKTIRADI VA DANGASALIKKA CHORLAYDI:

Siz qiyin vazifalarni qismlarga ajratishga va uni navbati bilan bajarishga odatlaning. Bir qismini bajarib bo’lgach o’zingizni rag’batlantiring. Ishoning bu juda samarali usuldir.

4.BU USUL ÖZINGIZNING DANGASALIKKA QARSHI KURASHISHDA QAY DARAJADAGI “jangchi” EKANLIGINGIZNI BELGILAB BERADI.

Erta turing va muhim bo’lgan ishingizni bajarishga astoyidil, shiddat bilan bajarishga harakat qiling. Tongda kamida 2 soat chin dildan dars qilsangiz ,kun bo’yi o’zingizdan o’zingiz faxrlanib yurasiz.

5.ODAMLAR ORASIDA QADIMDAN HECH INKOR QILIB BO’LMAYDIGAN BIR MAQOL BOR:

“Bugungi ishni ertaga qo’yma”, shunga amal qiling. Agar siz o’zingizni me’yoridan ortiq dangasa, deb hisoblasangiz va bundan qutulmoqchi bo’lsangiz, hoziroq o’rningizdan turing, bugungi ishingizni ertaga qo’ymang.Zero ertaning ham o’z ishi bor.

 

——————————–

 

15-avgust kuni O‘zbekistonning barcha OTMlarida abituriyentlar uchun azobli kutish jarayoni yakunlanadi. Imtihon topshirganlarning barchasi nihoyat, o‘zlariga qanday qismat bitilganini bilib oladi. Abituriyentlar va ularning ota-onalari tinchlantiruvchi dori jamlab qo‘yayotgan mahalda, sizga omad kulib boqqan-boqmaganligini qanday bilib olish mumkinligi haqida aytib beramiz.

Eng oddiy va sinalgan usul – bu albatta erta tongda OTMga borib, ro‘yxatdan o‘zingizni topishdir. Asablari o‘ta mustahkam bo‘lganlar va shuningdek, yangi texnologiyalar shinavandalari uchun esa, talaba bo‘lgan-bo‘lmaganlikni SMS orqali yoki dtm.uz saytida so‘rov jo‘natish orqali bilish imkoniyati bor. Keling, bu bilan batafsil tanishamiz.

“Bilayn” aloqa operatori hamda Davlat test markazi abituriyentlar uchun “Abituriyent-2013” axborot xizmatidan foydalanishni taklif etmoqda. Ushbu xizmat SMS orqali O‘zbekiston oliy o‘quv yurtlariga kirish imtihonlarida to‘plagan ballar miqdorini bilish imkonini beradi.

Imtihon natijasini bilish uchun abonent javob varaqasi raqamini (masalan 7245655) SMS orqali 5100 qisqa raqamiga yuborib, quyidagi ko‘rinishda javob oladi: N: 7245655, VUZ: TashGPU, BALL: 172,1 (8*1,1+31*3,1+32*2,1). Siz davlat GRANTiga talabalikka tavsiya etildingiz.

Bir chiquvchi SMS bahosi — $0,75.

Barcha abituriyentlarga talabalik baxti nasib bo‘lishini tilab qolaman!

—————————–

 

 

Абитуриент тест синови жараёнида хато қилди. У энди нима қилиши керак?

 

 

 

 

Manba: dtm.uz